De kip met de gouden eieren haar glans teruggeven
“De kip met de gouden eieren verliest z’n glans; steun voor toerisme op Schouwen-Duiveland brokkelt verder af”, zo kopt de Provinciale Zeeuwse Courant op 28 oktober vorig jaar. Een wel heel vrij vertaalde, negatief geformuleerde en bovendien deels onjuiste weergave van de resultaten van het onderzoek dat HZ Kenniscentrum Kusttoerisme dat jaar deed naar de manier waarop inwoners het toerisme op het Zeeuwse eiland ervaren. Deze focus op de negatieve kant van het verhaal zien we de laatste jaren vaker terug in de media. Natuurlijk moeten we de nadelen die inwoners ervaren door het toerisme serieus nemen en zoveel mogelijk beperken. Maar te midden van de negatieve framing lijken we soms te vergeten dat het toerisme juist ook zoveel voordelen met zich meebrengt. Veel mensen hebben immers een baan in de sector of hebben inkomsten uit particuliere verhuur en zonder al die gasten zou het gemiddelde Zeeuwse dorp van 2.000 inwoners echt geen volwaardige supermarkt, slager en bakker hebben.
Vanuit die positieve benadering – en in aansluiting op de ambitie uit Perspectief 2030, dat iedere Nederlander in 2030 profijt heeft van het toerisme – is er sinds enkele jaren een zogenoemde koplopersgroep die onder leiding van NBTC werkt aan het onderwerp ‘bewonersprofijt’. DMO’s en kennisinstellingen wisselen binnen deze groep kennis uit over de voordelen die het toerisme heeft of kan hebben voor inwoners, hoe we die beter in beeld kunnen brengen, kunnen communiceren en kunnen vergroten. De gedachte daarachter is dat toerisme een middel moet zijn voor het bevorderen van brede welvaart en dus per saldo een positief effect moet hebben voor de inwoners van een bestemming. Er is veel aandacht voor de negatieve impact van het toerisme, maar hoe kunnen we juist die positieve impact ook de aandacht geven die het verdient?
Al snel ging het gesprek over interventies: hoe kunnen we inwoners meer voordelen van het toerisme laten ervaren? Daarbij komt dan ook de vraag: hoe meet je bewonersprofijt en het effect van maatregelen om dit profijt te vergroten? Zo ontstond het idee om onderzoek te doen naar geschikte meetmethoden waarmee in beeld gebracht kan worden hoe inwoners aankijken tegen de voordelen van het toerisme. We kennen allemaal de vragenlijst en het interview, maar er zijn nog zoveel meer wegen die naar Rome leiden. Denk bijvoorbeeld aan foto-elicitatie (laat bewoners foto's meenemen om hun beeld van toerisme te illustreren), participatory mapping (bewoners die op de kaart aanwijzen waar ze positieve interacties hadden met toeristen) en social media listening (wat schrijven bewoners online over bezoekers?). Elke methode kent zijn voor- en nadelen en de keuze ervoor hangt af van verschillende overwegingen: wat wil je precies weten, welke middelen staan ter beschikking, hoe en wanneer wil je over de resultaten communiceren, etc.
Breda University of Applied Sciences, HZ University of Applied Sciences, Hotelschool Den Haag en NBTC hebben de handschoen opgepakt om te komen tot een gestructureerd overzicht van deze methoden en overwegingen. Dit op basis van literatuuronderzoek, expertinterviews en experimenten in de praktijk. Deze experimenten vonden plaats op Schouwen-Duiveland. De Stichting Eilandmarketing Schouwen-Duiveland – de DMO in die gemeente – heeft namelijk mede tot doel om het draagvlak voor toerisme onder inwoners te vergroten. Het uittesten van verschillende methoden op één plek heeft als voordeel dat de methoden goed met elkaar vergeleken kunnen worden. Daarmee kunnen we conclusies trekken waar ook andere bestemmingen hun voordeel mee kunnen doen.
Het eindproduct van het onderzoek is een wegwijzer die overheden en DMO’s inzicht geeft in de voor- en nadelen van verschillende methoden en hen moet helpen bij het maken van een keuze daarin. Een belangrijke conclusie is dat bestaande data maar heel beperkt bruikbaar zijn. Door het gesprek met inwoners aan te gaan, ontstaan veel waardevollere inzichten en kan bovendien meteen een gevoel van betrokkenheid worden gecreëerd.
Alhoewel we slechts beperkt invloed hebben op de manier waarop de media onderzoeksresultaten framen, hopen we met de wegwijzer handvatten te bieden voor het inzichtelijk maken van de positieve effecten van het toerisme en het creëren van aandacht daarvoor. Misschien dat we zo de kip met de gouden eieren een deel van haar glans terug kunnen geven.
Het rapport verschijnt begin april. Op 10 april licht het onderzoeksteam de resultaten toe tijdens een online kennissessie van de Landelijke Data Alliantie. Graag tot dan!
Daniek Nijland – Themamanager leefomgeving bij CELTH & Onderzoeker bij HZ Kenniscentrum Kusttoerisme
Jeroen Klijs – Themamanager leefomgeving bij CELTH & Professor sociale impact van toerisme bij Breda University of Applied Sciences
Elisa van den Heuvel – Docentonderzoeker bij Breda University of Applied Sciences en projectleider van de Wegwijzer voor het Meten van Bewonersprofijt