Op reis met Maya Janssen - Managing Director Insights and Marketing Strategy, amsterdam&partners
Inleiding tot de serie
Welkom bij onze interviewserie, waarin we het cruciale snijvlak van toerisme en transport verkennen terwijl beide sectoren steeds kritischer worden bekeken.
Europa is lange tijd de populairste reisbestemming ter wereld geweest. Met een bevolking van 475 miljoen trok het in 2022 600 miljoen inkomende toeristen. Het is ook een van de populairste bestemmingen voor de Europeanen zelf.
Aan de ene kant is dit goed nieuws omdat toerisme aanzienlijk bijdraagt aan de economische welvaart van Europa. Aan de andere kant zijn de meeste toeristische reizen afhankelijk van vlieg- en autoreizen, de twee meest vervuilende vervoerswijzen. Deze afhankelijkheid leidt tot de hoge CO2-uitstoot van de toeristische sector.
Hoewel reizen een geliefd onderdeel van het leven blijft, is de ecologische duurzaamheid van het toerisme een dringende zorg geworden. Belangrijke vragen rijzen: Welke acties ondernemen verschillende belanghebbenden? Waar liggen de echte knelpunten? En vooral: wat is de weg voorwaarts?
Eén ding is zeker: er is dringend behoefte aan samenwerking, waarbij de werelden van toerisme en transport dichter bij elkaar worden gebracht om deze uitdagingen aan te pakken. Er is een belangrijke mijlpaal bereikt door de benoeming van een nieuwe commissaris voor Toerisme en Transport, wat een signaal is van een nieuwe focus op duurzame oplossingen.
In deze serie interviews, afgenomen door Breda University of Applied Sciences en NHL Stenden Hogeschool in de periode maart-april 2024, als onderdeel van het project ‘Op reis met’, gefinancierd door het Expertisecentrum Leisure, Toerisme en Hospitality, proberen we deze vragen te beantwoorden. Door middel van gesprekken met verschillende belanghebbenden ontdekken we de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van toerisme en transport, waarbij we de cruciale rol benadrukken die verschillende actoren spelen (of moeten spelen) in de collectieve inspanning om reizen koolstofvrij te maken.
Bernadett Papp, Senior Onderzoeker bij NHL Stenden Hogeschool interviewt Maya Janssen, Managing Director Insights en Marketing Strategie bij amsterdam&partners. amsterdam&partners is een publiek-private stichting die verantwoordelijk is voor het vormgeven van het imago van Amsterdam en de metropoolregio door middel van storytelling en het bevorderen van betekenisvolle verbindingen met lokale belanghebbenden. In dit interview bespreken ze hoe belanghebbenden uit het toerisme, met name bestemmingsbeheerorganisaties (DMO's), duurzame toerisme- en mobiliteitsagenda's kunnen ondersteunen. Ze verkennen de uitdagingen en kansen onderweg, evenals de specifieke rollen en acties die amsterdam&partners kunnen spelen in de transitie naar duurzame toeristische mobiliteit.
Hoe zou u, om te beginnen, de toeristische mobiliteit in Amsterdam en de metropoolregio definiëren?
“De korte definitie van toeristische mobiliteit omvat alle bewegingen van de ene bestemming naar de andere en binnen bestemmingen. De bredere definitie omvat alle bewegingen en de impact op het milieu en de sociale en culturele omgeving.”
Kunt u nader toelichten hoe duurzame toeristische mobiliteit door Amsterdam wordt gezien en gedefinieerd?
“Duurzame mobiliteit hangt nauw samen met een duurzame bezoekerseconomie. Het omvat alle vormen van beweging die de impact op de natuur, het klimaat of de samenleving verminderen en tegelijkertijd positieve sociale, culturele en ecologische voordelen bevorderen. Mobiliteit lijkt dus de negatieve gevolgen ervan te verminderen en tegelijkertijd de positieve aspecten van reizen te stimuleren.”
Met welke uitdagingen wordt u geconfronteerd bij het ondersteunen van duurzame toeristische mobiliteit in het gebied?
“Duurzaamheid is voor veel bestemmingen een grote uitdaging. In Amsterdam hebben we een grote ambitie: we streven naar een reductie van de CO2-uitstoot met 60% in 2030 (ten opzichte van 1990) en naar nul CO2-uitstoot in 2050. Daarnaast willen we opereren binnen aangewezen nul-emissiezones.
Deze transitie brengt echter uitdagingen met zich mee. Amsterdam is een kleine stad, met beperkte ruimte en hoge mobiliteitseisen op bepaalde gebieden. Als we willen overstappen op duurzame vervoerswijzen, bijvoorbeeld door meer fietspaden aan te leggen, dan hebben we ruimte nodig – dit is een grote uitdaging. Investeringen vormen een andere belangrijke uitdaging. Deze transformatie vereist financiering, technologie en interne expertise.
Gedragsverandering bij bezoekers van de stad en de metropoolregio is minstens zo belangrijk. We weten allemaal dat het veranderen van gedrag een enorme en belangrijke uitdaging is. We hebben steun, informatie en communicatie van de lokale overheid nodig.”
U wees op verschillende uitdagingen: technologie, investeringen, gedragsverandering en bestuur. Hoe reageren amsterdam&partners op deze uitdagingen?
“Bestuur is een enorme uitdaging omdat het collectief eigenaarschap en betrokkenheid van een breed scala aan belanghebbenden impliceert: bewoners, ondernemers, instellingen, kennispartners en de lokale overheid zijn verantwoordelijk voor beleidsvorming en -evaluatie. amsterdam&partners loopt voorop in dit veranderingsproces. Als organisatie hebben wij een centrale positie onder belanghebbenden op het gebied van toerisme en recreatie, inclusief bewoners. We brengen veel mensen samen om te bespreken hoe we deze uitdagingen kunnen aanpakken en oplossingen kunnen identificeren om duurzame mobiliteit en een duurzame toekomst in het algemeen te bereiken.”
Kun je meer vertellen over het co-creatieproces en de coördinatie tussen deze verschillende stakeholders in de stad?
“Er zijn veel belanghebbenden in het toerisme en de fragmentatie van de sector is over het algemeen zeer groot. Binnen de lokale overheid moeten beleidsdepartementen zoals infrastructuur, economische zaken of sociale zaken samenkomen om oplossingen te creëren voor een duurzame toekomst en voor duurzame mobiliteit binnen die toekomst.
Zo hebben we bijvoorbeeld een Taskforce Duurzaam, waarin stakeholders als KLM, openbaarvervoerbedrijven, de hotelsector en grote attracties zitting hebben. Regelmatig voeren wij gesprekken over de uitdagingen waar de stad en het grootstedelijk gebied voor staan.
Wij zoeken de samenwerking en co-creatie met de lokale overheid om samen aan deze uitdagingen te werken. Wij streven naar een situatie waarin de lokale overheid beleid ontwikkelt op basis van gesprekken met veel stakeholders om een breed draagvlak voor de beleidsuitkomsten te bewerkstelligen.”
Waar staat de stad momenteel als het gaat om de integratie van deze verschillende sectoren, met name het toerisme, in het bredere mobiliteitskader?
“Wij werken eraan. Het is een interessante discussie omdat we mensen willen aanmoedigen om niet de auto te nemen, maar te lopen, fietsen of het openbaar vervoer te gebruiken. Daarvoor moet je over voldoende openbaar vervoersmogelijkheden beschikken. Kijk je naar het grootstedelijk gebied, dan zijn veel instellingen of centra niet bereikbaar met het openbaar vervoer. Tegelijkertijd zijn de investeringen daar niet op gericht, omdat de meeste mensen afhankelijk zijn van auto's en er niet genoeg passagiers zijn op bepaalde openbaarvervoerroutes. We hebben een ‘kip en ei’-situatie. We hebben een duidelijke visie en investeringen nodig, anders komt er geen verandering.”
We kunnen duurzame toeristische mobiliteit vanuit twee verschillende invalshoeken benaderen. Eén daarvan is lokale mobiliteit, waarover we zojuist hebben gesproken, en een ander perspectief is reizen naar Nederland en Amsterdam. Amsterdam wil graag haar imago veranderen en is heel duidelijk geweest over het soort bezoekers dat de stad niet wil aantrekken. Wat de uitstoot betreft, is de reisafstand een belangrijke factor. Wat vindt u van nabijheids- versus langeafstandsmarkten?
“Ik denk niet dat Amsterdam in dit opzicht voor een groot probleem staat, omdat we geen eiland in de oceaan zijn en omringd zijn door veel nabijgelegen landen. Ongeveer 10% van onze internationale bezoekers komt uit de VS en een klein percentage uit de Oost-Aziatische landen. In de Metropoolregio ligt dit percentage nog lager. Natuurlijk zijn we het erover eens dat langeafstandsvluchten de meest vervuilende vorm van reizen zijn. Om de uitstoot van toeristische mobiliteit terug te dringen, is het van groot belang om het aandeel langeafstandsvluchten terug te dringen.
Er is echter een paradox: veel bezoekers uit de VS zijn erg belangrijk voor onze culturele instellingen. Wij waarderen hun aanwezigheid, maar pleiten ook voor langere verblijven in plaats van korte reizen.
In het algemeen stimuleren we duurzame mobiliteit en moedigen we bezoekers aan om indien mogelijk de trein te nemen. Voor reizen over middellange afstanden hebben we betere treinverbindingen nodig, inclusief nachttreinen en hogesnelheidstreinen. Er is vooruitgang geboekt, maar er is nog veel werk te doen. Dit zijn lastige discussies. We proberen duurzame alternatieven te promoten bij alle internationale bezoekers. Onze huidige aanpak is dat als je van ver komt en een langeafstandsvlucht maakt, je langer moet blijven – we proberen dit gedrag te beïnvloeden.”
Hoe doe je dat: via communicatiecampagnes?
“Via al onze offline en online kanalen geven wij informatie over duurzame vervoerswijzen. Wij werken samen met openbaarvervoerbedrijven, nationale en internationale vervoerders zoals GVB, Nederlandse Spoorwegen en de Deutsche Bahn. Duurzame vervoerswijzen zijn ook geïntegreerd in onze I Amsterdam City Card. Wij gebruiken alle beschikbare kanalen om onze producten en diensten zo duurzaam mogelijk te maken. Tegelijkertijd ben ik van mening dat wetgeving cruciaal is om verandering teweeg te brengen.”
Terugkomend op de lokale mobiliteit en de toeristische mobiliteit: in hoeverre zijn toerisme en vrije tijd geïntegreerd in de mobiliteitsplanning in Amsterdam en de metropoolregio?
“Dit gebeurt steeds vaker. Zo hadden we twee weken geleden een gesprek met de afdelingen Infra en Mobiliteit van de gemeente. Wat opvalt is dat er nog veel onbekend is. Hoewel er enig onderzoek beschikbaar is, beschikken we nog steeds niet over voldoende feiten. In Amsterdam doen we aannames over het toeristische gebruik van het openbaar vervoer, maar we beschikken niet over definitieve cijfers.
Er valt nog veel te leren over de factoren die het gebruik van het openbaar vervoer beïnvloeden, zoals wanneer mensen voor het openbaar vervoer kiezen als ze de fiets nemen, hoe ze vervoerswijzen combineren of wanneer ze de auto achterlaten bij een park & ride-faciliteit. Alles wordt steeds meer geïntegreerd.
De toeristische sector maakt deel uit van de economische aangelegenheden en voelt soms nog steeds als een silo. Deze silo’s zouden beter met elkaar verbonden moeten worden.”
Data zijn cruciaal voor besluitvorming. Met welke gegevens kunt u momenteel werken, indien aanwezig? Waar haal je het vandaan?
“Het verwezenlijken van duurzame mobiliteit gaat over mensen, omdat mobiliteit gaat over mensen die zich van de ene plaats naar de andere verplaatsen. Auto's rijden niet uit zichzelf en er zijn bussen om mensen naar hun bestemming te brengen. Om daarin te slagen moeten we meer weten over hun reismotieven: waarom kiezen ze voor bepaalde vervoerswijzen? Welke routes nemen ze en wanneer reizen ze?
Er is ook een logistieke aanpak, waarbij we kijken naar alle vormen van mobiliteit en beschikbare vervoerswijzen: hoe bewegen mensen zich en welke routes nemen ze door de stad? Hoewel we een aantal factoren kennen die de keuzes van mensen beïnvloeden, is er nog veel onbekend. De grootste moeilijkheid is dat hiervoor informatie of gegevens van verschillende partners nodig zijn. We hebben Uber, taxi's, openbaar vervoer, spoor en de luchthaven, maar niet alle belanghebbenden zijn bereid deze gegevens te delen.”
Als ik u goed begrijp, is er momenteel een leemte in de beschikbare gegevens.
“Er is inderdaad sprake van een leemte, en de vraag is: wiens verantwoordelijkheid is het om deze gegevens te verzamelen? Wij zijn geen mobiliteitsplatform, dus als we richting duurzame mobiliteit willen gaan, wie verzamelt dan al deze gegevens? De lokale overheid? De mobiliteitsafdeling? Wat interessant is, is dat deze vraag naar voren kwam tijdens onze recente bijeenkomst waar ik het over had. Iedereen was het eens over de noodzaak van gegevensverzameling, maar er was geen duidelijk antwoord over de manier waarop dit moest worden georganiseerd.”
Wordt toerisme volgens u gezien als een belangrijke markt vanuit mobiliteitsperspectief?
“Het is nog maar net begonnen en groeit gestaag. Wij zijn aan tafel uitgenodigd omdat zij begrijpen dat de toeristische sector een belangrijke speler is. Hoewel zij niet altijd vooroploopt vanwege de grote verscheidenheid aan kleine belanghebbenden, wordt deze wel aangepakt als er zich een grote uitdaging voordoet. Iedereen is bijvoorbeeld op de hoogte van de problematiek van de tourbussen, maar dat is slechts een klein onderdeel van het toerisme. Ook zijn er boten op het water, rondvaartboten en riviercruises. Terwijl we deze uitdagingen in ogenschouw nemen, wordt het steeds duidelijker dat de toeristische sector ook een belangrijk onderdeel is van de mobiliteit, en dus van de duurzame mobiliteitsbeweging.”
Er is duidelijk behoefte aan data, coördinatie en samenwerking. Zijn er nog andere mogelijkheden die u ziet voor verdere actie die zouden kunnen bijdragen aan duurzame toeristische mobiliteit?
“Ik denk dat we de goede kant op gaan. Zo biedt de Taskforce Duurzame Economie, met al haar partners, ons een meer proactieve rol. Bij lokale projecten in de openbare ruimte zijn we actief betrokken bij discussies en leveren we input voor een duurzame visie.
Er is echter nog ruimte voor verbetering. We hebben meer data en een duidelijkere visie nodig voor duurzame toeristische mobiliteit, omdat mobiliteit een zeer belangrijk onderdeel is van onze sector. We moeten geloven in de noodzaak van verandering en ons inzetten voor het aanpakken van de uitdagingen die ons dichter bij een duurzame toekomst en duurzame mobiliteit zullen brengen.”
Mijn laatste vraag is: wat is uw visie op de toekomst van toeristische mobiliteit?
“De sectoren mobiliteit en toerisme zijn nauw met elkaar verweven. De meest duurzame optie zou zijn om helemaal niet te reizen, omdat dat beweging elimineert – maar dat is geen realistische benadering. De visie is om een duurzame bezoekerseconomie te creëren en er kan geen duurzame economie zijn zonder duurzame mobiliteit.”